تقویم ایران باستان پر از جشن و پایکوبی بود. امروزه از آن همه جشن و سرور تنها نوروز و چهارشنبه سوری برای ما به ارث مانده است. در این روزهای میانه‌ی پائیز، هر چه روزها پیش می‌روند به آذر جشن نزدیک‌تر می‌شویم.

ریشه‌ی تاریخی آذر جشن:

نیاکان ما بسیار شاد بودند و در هر ماه بهانه‌ای برای دور هم جمع شدن و جشن گرفتن دست و پا می‌کردند. مثلا هر وقت عدد ماه و عدد روز با هم یکی می‌شدند، شادی می‌کردند. در این میان نوروز یکی از این جشن‌های ماهیانه و از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین آن‌هاست.

جشن مهرگان و شهریورگان هم جشن‌های شناخته شده و معروفی بودند که به ترتیب در مهر و شهریور برگزار می‌شدند. آذر جشن هم از جشن‌هایی است که در آن به استقبال زمستان می‌رویم.

ابوریحان بیرونی گفته است که وقتی روز آذر با ماه آذر کنار هم قرار بگیرد، آن روز جشن آذر است. این جشن را با نام‌های آذرگان و آذرخش هم می‌شناسند. البته در برخی متون، روز سوم آذر هم به نام آذرگان نام‌گذاری شده است.

در گذشته، مردم در این روز در پشت بام‌ها و یا حیاط‌هایشان آتش روشن می‌کرند و آن را شعله‌ور نگاه می‌داشتند. درون این آتش‌ها چوب‌های خوش‌بو و عود می‌انداختند تا تمام فضا بوی خوش بگیرد. آن‌ها شعله‌ای از آن آتش را به خانه‌ی خود می‌بردند و سعی می‌کردند تا آخر زمستان آن را پاسداری کنند و شعله‌ور نگه دارند و اینگونه به خانه‌هایشان نور و برکت می‌بخشیدند.

در کنار آتش، آن‌ها در خانه سفره‌های رنگارنگی از خوراکی‌های پائیزی می‌چیدند و تمامی اعضای خانواده دور آن گرد هم می‌آمدند. آن‌ها تا پاسی از شب از خوان نعمت‌های پائیزی بهره‌مند می‌شدند و در کنار هم خوش می‌گذراندند و خاطراتی شیرینی می‌ساختند.